logo

ÇOCUKLARDA CEZA VE ÖDÜL SİSTEMİ


Gülsüm Ceylan
gulsumcansiz1@hotmail.com

Çocuk büyütürken ceza verip vermemek konusunda çoğu zaman kararsız kalırız. Çocuklarımıza kural koyarken istenen davranışları pekiştirmek, istenmeyenleri durdurmak için en sık dile getirilen yöntem ‘ödül ceza sistemi’ olmaktadır. Ödül istenen davranışı pekiştirmek için olumlu bir geri bildirimde bulunmaktır. Çocuğa, ‘gülümsemek, aferin demek’ de bir ödüldür. Hemen tüm canlılarda öğrenmeyi pekiştiren şeyler ödüllerdir.
Çocuklarda, istenen davranışları pekiştirmek için, bir disiplin yöntemi olarak, çocuğun bireysel özelliklerine, yaşına ve gelişim düzeyine göre bir takım ödüller verilmesi uygun olacaktır. Tüm burada söz edilen yöntemler çocuğun motivasyonunu arttırmaya yönelik olup, adil ve tutarlı olmalı, verilen söz yerine getirilmelidir.

0-6 yaş dönemi için ödül örnekleri:
· Parka götürmek
· Masal anlatmak
· Oyun oynamak
· Kucaklamak/sarılmak
· Kukla oyunu oynamak
· Beraber şarkı söylemek
· Hayvanat bahçesine gitmek
· Lunaparka gitmek
· Oyun hamurları satın almak
· Ona çizgi film kaseti almak
· Çocuk tiyatrosuna götürmek
· Boyama kitabı almak
· Beraber müzik dinlemek
· Beraber resim çizmek vs.
6-12 yaş dönemi için ödül örnekleri:
· Beraber parka gitmek
· Dışarıda yemek yemek
· Gece arkadaşında kalmasına izin vermek
· Birlikte dışarıda top oynamak
· Birlikte yemek pişirmek
· Bisiklete binmesine izin vermek
· Bir TV programı seyretmesine izin vermek
· Beraber kampa gitmek
· Spor kursuna yazdırmak
· İstediği bir yemeği yapmak
· Paten yapmaya götürmek
· Bilgisayarla oynama saatini artırmak
Ergenlik dönemi için ödül örnekleri:
· Evde kutlama yapmasına izin vermek
· Dans kursuna yazdırmak
· Arkadaşlarıyla geziye gitmesine izin vermek
· Odasını dekore etmesine izin vermek
· Birlikte bahçe işleri yapmak
· Birlikte spor yapmak
· Arkadaşında kalmasına izin vermek
· Para kazanması için (kısa süreli) izin vermek
· Yaz kampına göndermek
· Eve arkadaşını çağırmasına izin vermek
· Bir banka hesabı açtırmak
· İstediği TV programlarını seyretmesine izin vermek
· Arkadaşlarıyla konsere göndermek
· Bilgisayarı kullanma süresini uzatmak

Ceza ise, stratejik bir şekilde kullanıldığı takdirde etkili bir disiplin yöntemi olabilir. Çocuklar çok fazla eleştiri ve cezaya alışırlarsa, başaracaklarından emin olmadıkları durumlarda kolayca pes ederler. Bu yüzden, iyi bir davranış programı ödüle ağırlık vermeli. Öte yandan dürtü kontrol problemleri olan çocuklarda, yalnızca ödül içeren sistemler de yeterli değildir.
Bir çocuğu hep ödüllendirmek ya da sadece cezalandırmak birçok sorunu beraberinde getirecektir. Ceza ve ödül, mutlaka yerinde, zamanında, gerekli durumlarda ve gerektiği dozda kullanılmalıdır. Ayrıca çocuğun yaşına ve durumuna uygun olması da çok önemlidir. Öncelikle şunu unutmamak gerekir. Dövmek hiçbir biçimde bir cezalandırma yöntemi değildir. Aslında şiddet çaresizliğin dışavurumudur. Çaresiz kalan, çocuğu doğru yolla eğitemeyen ailenin çaresizliği. Sonuç olarak da, ruh sağlığı yerinde olan erişkinler, şiddet uyguladıktan sonra kendileri daha çok üzülür ve çaresizlikleri artar. Ama çocuk öğrenmesi gereken doğruyu öğrenmemiş olur. Çocuğa fiziksel acı verilmemelidir. Bunun yerine çocuk, sorumluluğu olan bir şeyi yerine getirmediği zaman öncelikle onu uyarmak, sonra yaşına uygun olarak bedel ödetmek gerekir. Tüm bu cezaları verirken mutlaka suçla orantılı davranılmalıdır. Bu en etkili yöntemdir. Çok büyük bir suça çok küçük bir ceza verirseniz, bunun hiçbir anlamı olmaz.
Çocuğa, mutlaka cezanın neden verildiği anlatılmalıdır. Çocuk neyi yanlış yaptığını, neden yanlış yaptığını ve neden ceza gördüğünü bilmelidir. Ayrıca uygulanan cezadan vazgeçmemek gerekir. Çoğu anne-baba verdikleri cezadan kolayca vazgeçerler… Ceza, bir kere söylendiğinde mutlaka sonuna kadar uygulanmalı. Çocuk özür dileyebilir, ama bu cezayı ortadan kaldıran bir sonuç doğurmaz.

Share
507 Kez Görüntülendi.
#

SENDE YORUM YAZ

9+1 = ?

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER KÖŞE YAZILARI

  • “Beden Kayıt Tutar” Kitabından Altını Çizdiklerim

    12 Temmuz 2025 Köşe Yazıları

    “Ne yazık ki şimdiki psikiyatri anlayışı, yakınmalarınızı anlatmanız ve hekimin de bu yakınmaları düzeltecek bir ilaç önermesi üzerine kurulu. Ancak hiçbir ilaç kötü geçmiş çocukluğu düzeltmiyor. Eşinizin size nasıl davrandığını, sevgi dolu veya düşmanca davranışları, bireysel, ailesel hatta toplumsal travmaların üzerinizdeki etkileri hiç konuşulmuyor.” “Travmatik deneyimden çok uzun bir süre sonra bile, en küçük bir tehlike belirtisi karşısında bozulmuş beyin devreleri harekete geçebilir, yoğun miktarda stres hormonu salınmasına neden olabili...
  • Engellenen hizmetler neler?

    09 Temmuz 2025 Köşe Yazıları

    Vezirköprülü olarak soruyorum: Ali Faik Çamurcu'nun işaret ettiği ve Vezirköprü'ye yapılması için çalışıldığı halde Samsun İl Başkanlığı tarafından ısrarla önlenen hizmet veya hizmetler nelerdir? Geçtiğimiz haftanın en fazla konuşulan konularının başında Ali Faik Çamurcu'nun partisinin ilçe başkanlığından istifası geliyordu. Öncelikle sebebi kısaca geçiştirildi, arkasından yeni İlçe Başkanının kim olacağı tartışmalarına geçildi. Oysa ki, sebebi Vezirköprü adına çok önemliydi. Her zaman, iktidardaki partilere yeni başkan olmak isteyenlerin...
  • Küçük Sanayi Sitesi

    02 Temmuz 2025 Köşe Yazıları

    Samsun Büyükşehir Belediyesi'nin ve Vezirköprü Belediye Başkanı Murat Gül'ün Vezirköprü'de bir sanayi sitesi yapılması için destek vereceklerini açıkladıklarını biliyoruz. Ancak bu sözde kaldığı sürece ilerleme yaşanması mümkün değil. Vezirköprü'de hiçbir iş kolay olmaz. Görüyoruz ki, Küçük Sanayi Sitesi yapımı da kolay olmayacaktır. Vezirköprü'ye 40 yıldır hizmet veren Küçük Sanayi Sitesinin artık yetmediği gün gibi ortada. Bu durumdan hem sanayide kendisine dükkan bulamayan özellikle yeni iş yeri açan ya da büyümek isteyen esnaf şikayet...
  • Gizli Saldırgan Davranışlar

    28 Haziran 2025 Köşe Yazıları

    İçimizde bir yerlerde görünürde her şey iyi olsa bile huzursuz hissettiğimiz durumlar vardır. Mesela bir arkadaşımızla aramız iyidir ama onun yanındayken farkına varamadığımız bir gerginlik yaşarız. Bu gerginliği arkadaşımıza daha iğneleyici olarak, anlattıklarını şakaya vurarak farklı şekillerde gösterebiliriz veya anlattığı şeyleri dinleyemeyebiliriz. Burada o kişiyle ilgili hissedilen veya başka bir durumu bize hatırlatan gerçek olumsuz bir duygu vardır. Biz bu duygunun ne olduğunu bazen bulamayız bazen kendimize itiraf edemeyiz. Duygular is...